Preventieve ondersteuning

Preventieve Ondersteuning
De komende jaren worden meer mensen (steeds) ouder. Daarnaast stijgt het aantal inwoners. Meer inwoners hebben zorg nodig, zoals WMO, om zo lang mogelijk thuis te kunnen blijven wonen. Zorgkosten blijven stijgen terwijl we als gemeente steeds minder budget hebben. De arbeidsmarkt blijft krap en zorgaanbieders hebben een tekort aan personeel.

We zetten daarom in op het voorkómen van problemen. We bieden inwoners ondersteuning en hulp om beter met problemen om te kunnen gaan, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid, opvoeden en geld. We versterken de sociale basis, het "cement" van de Edese samenleving. Zo versterken we de veerkracht en het sociaal netwerk van mensen.
We stimuleren dat organisaties en netwerken elkaar beter weten te vinden en aanvullen. De ondersteuning is vaker informeel, lichter en gaat vooral uit van de gezamenlijke behoefte van inwoners (collectieve aanpak). Met deze aanpak voorkomen we jeugdhulp, WMO of een uitkering. Of de hulp wordt uitgesteld of is korter nodig. Onze extra inzet verlaagt ook de vraag naar zorg buiten de gemeente, zoals via de zorgverzekeringswet (ZVW) en de wet langdurige zorg (WLZ).

Onze aanpak sluit goed aan op de landelijke akkoorden Integraal Zorgakkoord (IZA) en het Gezond Actief Leven Akkoord (GALA). Deze akkoorden hebben tot doel de zorg toegankelijk, van goede kwaliteit en betaalbaar te houden. De uitgangspunten zijn: voorkomen van problemen in plaats van achteraf oplossen, en een aanpak die over alle domeinen heen gaat. In de akkoorden werken eerste lijns- zorgprofessionals, zoals huisartsen, medische zorgprofessionals, gemeenten en zorgverzekeraars dan ook samen.

In Ede waren we al eerder begonnen met voorkomen in plaats van genezen. Landelijk en vanuit de praktijk werd de kracht en noodzaak van preventie steeds zichtbaar en nam de roep hierom toe. Bij de programmabegroting 2023 is dan ook besloten om deze "beweging naar de voorkant" uit te breiden en te intensiveren. Hiervoor hebben we structureel budget verschoven van individuele voorzieningen (zoals jeugdhulp, WMO, bijstand) naar preventie. Zo zijn meer middelen beschikbaar gekomen om in te zetten op preventie en versterken van de sociale basis.

Met deze extra inzet bevorderen we ten eerste het welzijn en de veerkracht van onze inwoners. Het duurt even voor dit financieel terug te zien is in lagere zorgkosten. Preventie kost namelijk tijd; je plukt er niet meteen de vruchten van. Zorgkosten stijgen sowieso door maatschappelijke ontwikkelingen, door de bevolkingsgroei en doordat meer inwoners steeds ouder worden. Met de "beweging naar de voorkant" is te verwachten dat de zorgkosten minder hard stijgen dan ze zouden stijgen zónder extra inzet preventie (kostendemping).

We willen weten welke van onze activiteiten op preventie het beste werken voor onze inwoners en hoeveel zorgkosten we voorkomen. Dit brengen we in 2024 en 2025 stap voor stap in beeld. Op basis hiervan passen we ons beleid aan.

Maatschappelijke ondersteuning
Mantelzorgers hebben een belangrijke rol door de toenemende zorgvraag en het tekort aan zorgpersoneel. Door het dalende "aanbod" van mantelzorgers en de stijgende zorgvraag neemt de druk op mantelzorgers verder toe. De samenstelling van de groep verandert: we zien een groei van werkende mantelzorgers en mantelzorgers met een migratieachtergrond.

Het aantal vluchtelingen dat een beroep doet op verblijf buiten hun land van herkomst, blijft door de verschillende oorlogen en brandhaarden in de wereld onverminderd hoog. Het Kabinet Schoof heeft weliswaar maatregelen aangekondigd om de instroom te beperken, maar moet deze nog uitwerken. Vooralsnog blijven we werken aan de taakstellingen die vanuit de huidige wet- en regelgeving voor gemeenten gelden.
De samenstelling van statushouders die naar Ede komen verandert. Sinds 2023 en 2024 zijn dit overwegend alleengaanden (70-80%). Dit heeft gevolgen voor de huisvesting die we kunnen aanbieden. Samen met Woonstede zetten we de mogelijkheden in om statushouders kleinschaliger te huisvesten.

Inclusie
Dit jaar is de Nationale strategie voor implementatie van het VN-verdrag handicap gelanceerd. Het doel is de positie van mensen met een beperking te verbeteren. De strategie mondt uit in een werkagenda waar gemeenten, ook Ede, aan bijdragen.
Al vier jaar op rij is er sprake van een toename van discriminatie. Ook in onze gemeente geeft circa 9% van de inwoners aan zich wel eens gediscrimineerd te voelen en hebben we te maken met zorgelijke incidenten. Met het nieuwe onlangs vastgestelde inclusiebeleid Ede Kiest Inclusie(f) als leidraad besteden we hier via publiekscampagnes, gedragsregels en dialoog met partijen aandacht aan.

Gezondheidsondersteuning
Het nieuwe kabinet benoemt In het hoofdlijnenakkoord dat preventie meer centraal komt te staan, met aandacht voor sport en bewegen, het verkleinen van gezondheidsverschillen, toegankelijke zorg en een samenhangende aanpak van vaccinaties. Tegelijkertijd wordt de intensivering van publieke gezondheid vanaf 2025 teruggedraaid met uiteindelijk € 300 miljoen. Ook wil het kabinet Schoof de Specifieke Uitkeringen (SPUK's) via het gemeentefonds laten lopen en dit met een korting van 10%. Dit heeft mogelijk effect op onze inzet op gezondheid en preventie de komende jaren en het vasthouden daarvan.

De Omgevingswet en de opgave Gezondheid en Vitaliteit bieden kansen om over alle domeinen heen aan gezondheid te werken. Er komt steeds meer aandacht voor de verbinding tussen het sociaal en medisch domein, mede door Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal Zorgakkoord (IZA). Met het toenemend aantal inwoners kan het huisartsentekort onze gemeente extra sterk gaan raken. Samenwerking met huisartsen en Menzis is daarom belangrijker dan ooit. We zien onder jongeren een sterke toename van vapen. We hebben hier aandacht voor in de aanpak Rookvrije Generatie.

Een stevige verbinding van het sociaal en fysiek domein blijft de komende jaren erg belangrijk om de beweging te maken van zorg naar preventie. Bijvoorbeeld door samen te werken aan een gezonde leefomgeving. De schaalsprong van gemeente Ede biedt namelijk zowel kansen als bedreigingen voor gezondheid.
Met zogenaamde ketenaanpakken werken organisaties in vast verband samen aan een gemeenschappelijk doel, naast hun eigen organisatiedoelstelling. Vanuit IZA en GALA werken we aan vijf ketenaanpakken, onder anderen Valpreventie en Kansrijke Start.

Onderwijsondersteuning
Samen met de kinderopvang en het onderwijs zetten we ons in om kinderen die extra ondersteuning nodig hebben zo goed mogelijk te ondersteunen. In de kinderopvang zien we dat wachtlijsten groeien, vooral in de wijken Veldhuizen en Ede-Zuid. Ook is kinderopvang op een aantal locaties moeilijk te realiseren omdat bijvoorbeeld woningbouw financieel aantrekkelijker is dan kinderopvang, maar ook vanwege beperkingen door de luchtkwaliteit in de buitendorpen.

Het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) eindigt per 2025. Tijdens de coronaperiode ontvingen scholen en gemeenten budget om achterstanden weg te werken. Sommige activiteiten worden beëindigd. Een aantal wordt voortgezet met andere middelen, zoals het extra schoolmaatschappelijk werk en jongerenwerk.

De behoefte aan nieuwkomersonderwijs is in de afgelopen twee jaar toegenomen en zal ook blijven stijgen. Dit geeft niet alleen extra druk op het nieuwkomersonderwijs in het eerste schakeljaar in het primair of voortgezet onderwijs, maar ook bij doorstroom naar het reguliere onderwijs.

In 2025 realiseren we met de onderwijsinstellingen, samenwerkingsverbanden passend onderwijs en kinderopvang een Lokale Educatieve Agenda (LEA). Daarin zijn de speerpunten (inhoud en structuur) en prioriteiten voor de komende jaren opgenomen. Onderdeel hiervan is het vergroten van de kansengelijkheid, een sterke doorgaande leerlijn van kinderopvang naar de basisschool en het aanpakken van onderwijsachterstanden.

Op regionaal niveau wordt de nieuwe "Wet van school naar duurzaam werk" van kracht in schooljaar 2025/2026. In de regio Vallei wordt met het Voortgezet Onderwijs, het MBO, de Samenwerkingsverbanden Passend Onderwijs, gemeenten en Arbeidsmarktregio FoodValley een nieuw regionaal programma opgesteld om voortijdig schoolverlaten te voorkomen. De nieuwe wet omvat diverse wijzigingen waardoor onder andere de gemeente Ede centrumgemeente wordt voor de regio Vallei, maar ook wordt het bereik van het Doorstroompunt (voorheen RMC) verhoogd van 23 naar 27 jaar. Het rijk stelt voor deze uitbreiding van taken voor de regio een ruimere financiering beschikbaar. De omvang hiervan is nog niet bekend.